In dit verslag ga ik het hebben over de techniek.
Dus de gene die daar weinig mee hebben zijn gewaarschuwd.

Aller eerst wat achtergrond informatie.

Electro Solar is nu ongeveer 3/4 jaar geleden opgericht. Het idee is geboren door een ontmoeting tussen twee tegenpolen, Technicus Reinder, en socialist Queba.
Zij zijn op het plan gekomen om een installatie, ooit aangelegd/geven door Zwitsers, opnieuw in gebruikt te nemen.
De installatie is in 1983 aangelegd. En rond 1987 gedeeltelijk opgestart. Het betreft een Centrale voeding vanuit Bafata. Een aantal steden werden vanuit deze centrale gevoed. Van Buba tot Gabú. Bolama en een paar andere plekken hebben dezelfde installatie maar werden ter plekken gevoed.
Natuurlijk werd er niet consonant geleverd, er werd zeker 75% van het dissel geld achtergehouden. En het netwerk niet onderhouden.
De centrale leverde direct aan Bafata en via 30 kV luchtleidingen werd de stroom naar andere steden getransporteerd. In de steden word met 6kV transformatoren van 100 en 160 KVA gevoed.
Het moet veel voet in aarde hebben gehad. Er moet groot materieel zowel in Bissau als in, Bafata en Gabú aanwezig zijn geweest. Van groot/zwaar transport tot het leggen/op hangen van de kabels vereist specialistisch materieel. Ook voorzieningen als verharde wegen tot goede huizing voor de blanke moet aangelegd zijn.
In Gabú kwam de 30 kV vanuit Bafata (55 kM) halverwege de stad binnen. Via een 1600KVA elektronisch geregelde transformator werd de spanning getransformeerd naar 6kV.
De travo is voorzien van alle beveiliging en als bochhols relais, aardfout, zekeringen, lastscheiders en werk aardig. En zal waarschijnlijk nog wel werken, misschien dat de elektronica in de spanningsregeling vergaan is, maar het is ook manueel te doen.
De 6kV komt een huis binnen waar die geschakeld kan worden op gasdruk. Ook weer compleet met alle poes pas als werk aarden, differentieel beveiligingen en stroom meting.
Vanuit dit huis gaan er 3 middenspanning kabels weg. Één naar het transformator huis bij de kerk (PT posto transformator Igrecia) in de wijk praça en een naar PT Novo escola (nieuwe school). In de wijk doubala. Vanuit daar vormen de kabels een ring met nog PT Hospital in Nema. De 3e kabel gaat naar PT Campo militar (naast het militair kamp) in engenheiria. Die staat buiten de ring.
Igrecia en Campo militair hebben 160 KVA transformatoren en de rest 100 KVA.
Wat dus neerkomt op gezamenlijk maximaal 620 KVA, met wat verliezen 650 KVA. De 1600KVA hoogspanning travo lijkt dan ook wat groot.
In de huisjes is overal plek voor uitbreiding, van een lege deur voor een kompleet nieuwe middenspanning aansluiting tot plek voor een nieuwe stads verlichting groep.
Ook heeft elk huisje speciaal gereedschap, middenspanning detectoren, tot aardklemmen.
Zwengels om de lastscheiders te bedienen, licht, zelfs verwarming(5 stuks per huisje)!!!

De transformatoren zijn DY5 en sterpunt geaard. De 6kV komt met 3 x 25mm^2 aan, en gaat op 30X4 rails door het huisje. Afgezekerd met 20 en 40 A zekeringen.
De laagspanning gaat met 7x95mm^ naar een 400A automaat met stroommeting. En naar een 250A automaat met een opzet motor geschakeld door een mechanisch tijdrelais (mooi oud mechanisch ding). Voor de stadse verlichting. Daarna op rails door naar 250 A groep automaten. Van 1 bij de centrale tot 3 bij de kerk.
De stadsverlichting is afgezekerd met oude stoppen (waarom is mij onduidelijk). Een stuk of 16 moeten het er zijn geweest, ook is er een klemmenstrook. Maar er gaat maar 1 kabel weg met 3 fasen nul en aarde. Zal net als de verwarming wel standaard zijn.
De laagspanning heeft een aardfout melding via een 'Fi relais', een ralais dat schakelt door een stroom die kan komen uit een stroomspoel die op de afgaande kabels zit, 1 stroomspoel om alle kabels, die dus asymmetrie detecteert. Veder zijn er natuurlijk schakelaars voor de lampen verwarming, een spanning meter, en 3 ampère meters. En voor de verbruikers en stadsverlichting kWh meters.
De huisjes hebben goede sloten die met staven boven en onder afsluiten. Maar er is meer één sleutel. Voor alle huisjes zowel in Gabú als in Bafata tot Bolama.

4 jaar geleden is de stroom getopt.
Toen zijn kabels gejat, (het netwerk was het jaar daarvoor aan de guineeres overgelaten). Ofwel, kansloos verloren gegaan.
Het netwerk in Gabú is er nog redelijk aan toe. En Queba is geboren in Gabú. Vandaar de keuze om het netwerk in Gabú te gaan opknappen.

Er zijn veel projecten in Guinee-Bissau. Van het beschermen van apen tot het helpen van weeskinderen die een dwarslaesie hebben. Veelal kansloos, en discutabel. Zo ook elektriciteits netwerken. In Bissau heeft de wereld bank het laatste jaar zelfs een nieuw 10kV netwerk naast het bestaande 6kV netwerk aangelegd (discutabel), compleet met nieuwe kabels, en generatoren. Het 6kV netwerk is redelijk in orde maar het geld voor dissel komt nooit in de generatoren terecht. Of dat met het nieuwe netwerk wel gaat lukken, is natuurlijk kansloos.

Electro Solar is een bedrijf, geen project. En dat dragen wij ook uit. Met een prepaid systeem mogen wij 4 jaar(pilot) het bestaande netwerk van Gabú gaan gebruiken om stroom te leveren tegen betaling. Vooruit betaalt. Iets wat de mensen al kennen van het GSM netwerk wat alleen op prepaid werkt.

Voorheen kon men een contract krijgen, een vast maandbedrag en wat je ervoor kreeg was afwachten. Doordat de elektriciens in Guinee veelal in USSR zijn opgeleid, was er een benouwde sfeer. Onze werknemers vertellen van een schrikbewind, waarbij men blij moest zijn met een aansluiting. Elektriciens die meer geld vroegen dan op de factuur stond tot afsluiting bij 'verkeerde' benadering van de mensen van engeria. Dat merken wij nu ook bij de mensen. Die onderdanig met veel meer documenten aankomen dan dat wij vragen voor een inschrijving, van identiteit bewijzen tot oude facturen van de centrale in Bafata.

Dat terwijl energia heel erg heeft aangekloot. Dat word ons steeds meer duidelijk nu wij een goede inventaris van het huidige netwerk krijgen.

Van de ring is weinig meer over.

Vanuit de kerk (igrecia) is de kabel naar de wijk Nema, PT Hospital. Compleet vernielt. Ik mat 1 meg met mijn 1kV megger. Na 2 dagen had ik een ureka moment, er lag een drup water in het huisje waar ik net was. (van het zakje water wat ik dronk.) ik kijk ernaa, en bedenk mij, 1 meg. Hoe kan dat: dus ik steek mijn megger in het water, en jhawel 800 ohm! Water in de kabel!!
Er is een waterleiding naast gelegd. Maar bij die graafwerkzaamheden is de kabel over zeker 150 m. geraakt met de pikhouwelen. Een opzichter van het ministerie van energie was erbij, maar die lag te slapen op een veranda, volgens ons personeel. De kabel mantel is geraakt, en water is binnen gekomen, zo zijn er 3 plekken die een flinke puist hebben van de warmte die is ontstaan, en ze stonken nog bij het opgraven ervan. Wij hebben de complete 200 meter opgegraven en concluderen dat herstel vrijwel onmogelijk is. Tenzij er middenspannings kabel en moffen naar Guinee komen wat natuurlijk een kostbare zaak is.
De 6kV kabel bestaat uit 3 25mm^2 koper aders, met 1 mm dik isolatie, met daaromheen een koperfilm(om fluxen op te vangen denk ik). De 3 aders zitten weer ingegoten in isolatie waar 2 ijzerfilmen als mantel om heen zijn gewikkeld, daaromheen is weer isolatie. Hoogwaardige kabel dus.
De kabel tussen de centrale en PT novo escola (nieuwe school), is voorheen eens gerepareerd. Er zijn 2 grondmoffen geplaatst. De kabel ligt in een bocht voor het huisje, een van de moffen ligt pal onder het huisje en als je de kabel rechter zou leggen is die mof niet nodig. De 2e mof ligt 5 meter van het huisje, en heeft een kortsluiting. Wij hebben mensen uit Bafata laten komen van energia. Die zeggen een special meet instrument te hebben. Zij komen met een megger tot 5 kV. Zo een als ik tot 1 meg heb alleen dan uit 1983 op 6 batarijen.
Hun megger bevestigt onze vermoedens en bij gebrek aan betere metingen graven wij de mof op en zagen hem weg. Meten dan opnieuw, en de soort van sluiting is weg.
Wij hebben een 'equipe' (groepje) naar Senegal gestuurd om daar te kijken of er moffen te koop zijn. Wij wachten nog op een telefoontje van de directeur van de centrale in Dakar (senegal heeft al vele jaren een goed werkend elektriciteit net.) (waarom het 10 m. over de grens opens niet meer kan snap is hetzelfde verschil als de grens met Duitsland waar de wegen slechter worden maar de snelheid hoger.)

Wij zijn begonnen met het inschakelen van PT igrecia. Die een groot deel van de binnenstad en een grote wijk voed. Wij hebben als proef de 175KVA generator direct op de laagspanning aangesloten. Na het meten van het net, met een fase fase sluiting en een fase nul sluiting als resultaat. Zetten wij kleine automaatjes (C6) over de grote automaten van de afgaande groepen.
PT igrecia heeft 4 afgaande groepen, er is erg gekloot in de tijd er staan 2 250A automaten paralel, en er zijn 2 400A automaten die dus even groot zijn als de hoofd automaat.
Na wat rond vragen weten wij de sluitingen te vinden, puur doordat mensen weten wat een sluiting is. En gezien hebben waar die zit. Een paar bomen drukken 2 fasen tegen elkaar, en een huisaansluiting met 2 blanke aders maakt een fase nul sluiting. Nadat die zijn verholpen werkt het net. Dit maakte veel los in de stad. Maar er moest nog veel gebeuren. Alle bomen moesten nog weg en huizen moesten nummers krijgen. En natuurlijk een officiële Electro Solar aansluiting op het net. Nadat het personeel redelijk zelfstandig aan het werk ging, meters instaleren, bomen kappen, kabel opgraven, boekhouding enz. Zijn wij veder gegaan met het middenspanning netwerk.

Al snel kwamen wij achter de problemen in de 2 kabels.

Er is een gebouw wat bij de installatie hoort, de oude centrale. Hier hebben heel vroeger kleine generatoren gestaan, en later is het gebruikt voor de facturering. Hier staat een 250 KVA DY11 sterpuntsgeaarde travo 380/6000 V. een oudje van voor de oorlog zeg maar. Net als een middenspanning automaat van die tijd.
De travo hebben wij nu gebruikt voor het opwekken van 6kV. Waarbij wij een invers 6kV net gebruiken om een rechts laagspanning net te krijgen. Vanuit de centrale voeden wij nu Pt campo militar en Igrecia. Het laagspanning net ven de centrale zelf, heeft een hoop problemen.
Het licht net gevoed door 5x 16mm^2 lijkt een capaciteit te hebben met de 380 grond leidingen. Of zelfs een soort sluiting. Veder is er nog een fase fase sluiting en een fase aarde sluiting. En heeft de fase fase sluiting een halve meg naar nul.
Ook hier heeft het ministerie zitten prutsen. De transformator (die wij nu niet gebruiken) is kapot. Volgens het ministerie door een blikseminslag, maar het lijkt meer op overbelasting. Veder zijn er veel grondmoffen bijgemaakt.
Een stuk of 12 straten hebben kabels die niet op de originele kaart staan. Ook zijn lantarenpalen op de 380 aangesloten en profesorisch doorverbonden.
Wij willen dat nog voor elkaar meken voor ik vertrek.
In Nederland zal ik dan gaan zoeken naar:
Grond moffen, het liefst met kousen. Voor de 6kV
Een oude computer voor de verkoop van saldo
Een gordel voor het beklimmen van de palen
2 grote relais, voor het omschakelen van de generatoren.
En een kabel zoeker voor het vergemakkelijken van de sluitingen en aansluitingen in grondkabels.
Het mag 2e hands oud spul zijn(op de moffen na). Dus als iemand nog een aanweizing heeft voor deze materialen zijn ze heel erg welkom!

Wij hebben nu zoon 50 meters geïnstalleerd en er zijn er 64 verkocht. De afname is nog niet rendabel. Maar wij draaien nu van 6 uur tot 2 uur snachts. Als de belasting toe neemt (6 tot 20 A. nu :S). Gaan wij 24 uur draaien. Er zitten een paar grote klanten aan te komen. Er zijn er 6 in Gabú (houdzagerij, bank, 2 telecom instalaties, ijsfabriek, en douane) waarvan wij er nu 3 kunnen aansluiten en de rest op 1 na volgen nog. En misschien kunnen wij, als wij bewijzen stabiel te leveren, ook de zenders van de telecom voeden. Maar geld gaat er volopig nog veel meer in dan uit.

Een uitgebreid verslag met berekeningen en presentatie zal ik begin deze zomer klaar hebben. Dit wordt mijn afstudeer verslag. En is natuurlijk in te zien voor geïnteresseerde. Ik zal nog bekeiken hoe ik deze publiekelijk maak.

Nu ben ik half bezig met mijn vertrek. Ik zal al snel terug gaan naar Nederland, daar zal ik enige tijd nodig hebben om weer te wennen aan Nederland, 1 keer avonds wam eten, weinig/geen reist. Kou, slapen onder een deken,geen 40 mensen op een dag hand schudden en vragen hoe het met ze is, met de familie, de gezondheid en de kinderen. enz enz. maar daarna zal ik nog een laatst bericht posten op deze blog.
Het wordt wel een egt afscheid, van mijn collega's de trabaju, amigos en ghents de Gabú. Van de familie van reinder, tot onze achterbuurvrouw en do de barhouder. Binky Mussa, tot zoontje van mamadoe.

Zucht.
Janneman